Hemen hemen herkesin yaşamının bir döneminde, ona narsist bir insan eşlik etmiştir. Bu kişi, annesi, babası, kardeşi, arkadaşı, romantik partneri ya da bazen kişinin kendisi bile olmuştur. Peki, nedir bu narsizm ve son zamanlarda neden bu kavramı daha sık fazla duymaya başladık?
Son zamanlarda narsizm kavramının daha fazla duyulmasının birçok sebebi olabilir. Modern toplumun -özellikle Batı’nın- birey odaklı kültürü ve Instagram gibi sosyal medya platformlarının etkisi, bireylerin kendilerini sergileme ve beğeni toplama arayışını kuvvetlendirmiştir. Bu durum hem narsistik eğilimlerin artmasına yol açmış, hem de narsist bireylerin eylemlerini daha fazla görünür kılmıştır. Ayrıca, narsizm ile ilgili farkındalığın artması ve psikolojik literatürde daha fazla yer bulması bu kavramın daha sık konuşulmasına neden olmuştur. Bilindiği üzere, narsistik davranışlar sadece romantik ilişkilerde değil; ailede, arkadaşlıklarda veya iş hayatında da ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle, çoğu insan yaşamının bir aşamasında narsistik bir kişiyle karşılaşma ihtimaline sahiptir.
Narsist Nedir?
Narsisistik kişilik bozukluğu, kişinin kendine aşırı değer verme ve başkalarının ihtiyaçlarına karşı duyarsız olma haliyle karakterize edilen bir durumdur. Bu kişiler, kendilerini başkalarından üstün görme eğilimindedir ve sürekli olarak beğenilme ve onaylanma ihtiyacı duyarlar. Empati eksikliği, kibir, eleştiriye tahammülsüzlük, ve eleştirilerden kaçınma bu kişilerin belirgin özelliklerindendir. Çoğunlukla kendilerini mükemmel görür, başkalarına karşı küçümseyici ve çıkarcı bir tavır sergileyebilirler. Narsistler, ilgi odağı olmadıklarında veya eleştiri aldıklarında öfke veya kırgınlık tepkisi verebilirler.
Narsist Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Kişilik, bireyin kendisini, başkalarını ve çevresini nasıl algıladığı, ilişki kurma biçimi ve düşünce tarzıyla ilgilidir. Kişilik bozuklukları, ergenlik ya da gençlik döneminde başlayan ve kişinin iş, aile ve sosyal hayatında sürekli sorunlar yaşamasına neden olan kalıcı davranış ve uyum bozukluklarıdır. Bu bozukluklar, kadın ve erkekleri eşit oranda etkiler ve farklı türleri bulunmaktadır. Kişilik bozuklukları, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir ve çeşitli psikolojik sorunların gelişmesine de zemin hazırlayabilir. Narsistik kişilik bozukluğunun tam olarak neden ortaya çıktığı bilinmemekle birlikte, çevresel, genetik ve nörobiyolojik etkenlerin bu bozuklukla bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Çocukluk döneminde yaşanan deneyimler, aile ilişkileri ve bireyin aldığı sürekli övgü ya da eleştiriler bu durumu tetikleyebilir. Ayrıca ailede genetik olarak kişilik bozuklukları bulunması da risk faktörleri arasında yer alır. Narsist kişilik bozukluğunun gelişiminde rol oynayan bazı olası etkenler şunlardır:
Aile veya çevrenin manipülatif davranışlara teşvik etmesi
İyi ve kötü davranışlar karşısında sürekli övgü veya eleştiri almak
Çocukluk döneminde şiddet ve istismara maruz kalmak
Ebeveynlerin çocuktan büyüme çağında çok fazla beklenti içinde olması
Aşırı şımartılarak büyütülmek
Gerçekçi geri bildirimler yerine sürekli abartılı övgüler almak
Narsist Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Narsisistik kişilik bozukluğu, toplumun her kesiminde ve her yaştan insanda görülebilir. DSM-IV’e göre bu bozukluğun toplum içindeki görülme oranı %6,2'dir. Cinsiyet dağılımına bakıldığında, narsisistik kişilik bozukluğunun erkeklerde kadınlara göre daha yaygın olduğu gözlemlenmiştir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Zihinsel Bir Sağlık Durumu Mudur?
Narsisistik kişilik bozukluğu, kırılgan benlik saygısı, hayranlık duyulma ihtiyacı, düşük empati kabiliyeti ve benmerkezcilik ile karakterize edilen, 10 çeşit kişilik bozukluğundan biridir. Bu bozukluğa sahip kişiler, diğer insanların duygularını anlamakta zorlanırlar ve genellikle kendi ihtiyaçlarını başkalarının ihtiyaçlarından, duygularından ve haklarından daha üstün tutarlar. Narsisistik Kişilik Bozukluğu’nun teşhisi için DSM-5’te yer alan tanı kriterlerinden en az beşinin kişide görülmesi gerekmektedir. Bu kriterler arasında şunlar yer alır:
Kendini aşırı derecede önemli görme
Sürekli hayranlık bekleme
Empati yapmada güçlük çekme
Kendi çıkarları için başkalarını kullanma
Benzersiz ve özel olduğuna inanma
Eleştiriye karşı aşırı hassasiyet
Başkalarına üstünlük taslama
Narsistlerle İlişkilerde Hangi Sorunlar Yaşanır?
Narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerle ilişkilerde çeşitli zorluklar yaşanabilir. Bu zorluklar, narsisistin empati eksikliği, manipülatif davranışları ve duygusal dengesizlikleri nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu durumlar, narsisistik kişilik bozukluğuna sahip kişilerle uzun vadeli ilişkilerin zorlayıcı olmasına yol açabilir.
İletişim Sorunları: Narsistler başkalarının duygularını önemsemedikleri için empati ve anlayış eksikliği yaşarlar. Bu durum, iletişimde anlaşmazlıkların ve çatışmaların artmasına neden olabilir.
Duygusal İstikrarsızlık: Narsistler, duygusal olarak istikrarsız olabilir ve çabuk kırılganlık gösterebilirler. Partnerleri, narsisistin aşırı öfke patlamaları, kendine zarar verme veya kendini yıkıcı davranışlarına maruz kalabilirler.
Kontrol ve Manipülasyon: Narsistler, ilişkilerinde kontrolcü ve manipülatif olabilirler. Partnerlerini yönlendirmek veya onları istedikleri şekilde davranmaya zorlamak için çeşitli manipülasyon teknikleri kullanabilirler.
Duygusal İstismar: Narsistler, partnerlerine karşı duygusal istismar uygulama eğiliminde olabilirler. Bu, partnerlerinin kendilerini değersiz veya kusurlu hissetmelerine neden olabilir.
Empati Eksikliği: Narsistler empati yapma konusunda zorluk çekerler. Partnerlerinin duygularını ve ihtiyaçlarını anlayamadıkları için partnerleri kendilerini yalnız ve anlaşılmamış hissedebilirler.
Narsistler Partnerlerini Manipüle Ederken Hangi Yöntemleri Kullanır?
Kıskançlık: Narsistler ilgiyi kaybetmekten korktukları zaman partnerlerinde kıskançlık yaratacak durumlar ortaya çıkarabilirler. Bu şekilde, ilişkinin güvenliğini test ederek kontrol kazanmayı amaçlarlar. Ayrıca, hassas egoları nedeniyle intikam almak için kıskançlık yaratabilirler, bu da onların özgüvenini artırır.
Suçluluk: Narsistler partnerlerinin kendilerine karşı saygısızlık yaptığını ya da yeterince adanmış olmadığını düşündüklerinde, onları suçlu hissettirmeye çalışırlar. Partnerlerinin kelimelerini veya davranışlarını çarpıtarak suçluluk duygusu yaratabilirler.
Tehditler: Narsistler partnerleri bağımsızlık göstermeye başladığında veya onların beklentilerine aykırı hareket ettiğinde, ilişkiyi bitirmekle tehdit edebilirler. Bu, partneri kontrol altında tutma stratejisinin bir parçasıdır.
Narsist Kişiler Değişebilir Mi?
Bazı araştırmalar narsistik özelliklerin yaşla birlikte azalabileceğini göstermektedir. Uzun süreli psikoterapiler de etkili olabilir. Ancak, narsist kişilerle ilgili en büyük zorluk, bu bireylerin ruhsal sorunları olduğunu kabul etmemeleri ve profesyonel yardıma ihtiyaç duymadıklarını düşünmeleridir. Eleştiriden kaçındıkları için özeleştiri yapmakta zorlanırlar, bu da terapiye başvurmalarını engelleyebilir. Ayrıca, narsist kişilerin, ilişkilerinde partnerlerine uyguladıkları psikolojik şiddet, partnerin kendini algılayış şeklini olumsuz etkileyebilir. Bu durumda, partnerin psikoterapi desteği alması, kendi duygularını anlaması ve narsistin manipülasyonlarını engelleyebilmesi açısından faydalı olabilir.
Kaynakça:
Comments