Fregoli sendromu, kişinin etrafındaki diğer insanların aslında kılık değiştirmiş tek bir kişi olduğuna dair sanrısal bir inanca sahip oldukları nadir görülen delüzyonel bir hastalıktır. Fregoli sendromuna sahip bu kişilere göre tanıdıkları bir veya birden fazla kişi onları sürekleri takip eder, zulmeder ve ardından kılık değiştirirler. Fregoli sendromu sanrısal yanlış tanıma (delusional misidentification) olarak adlandırılan bir şemsiye teriminin altında bulunan bir hastalıktır. Bu hastalık ilk olarak 1927’de Fransız yazarlar Courbon & Fail tarafından tanımlanmıştır. “Fregoli” ismi, bu vakadaki “şizofreni” hastası kadının “zulmedici” olarak gördüğü Fransız aktris Robine’i tanımlarken kullandığı “Tıpkı ünlü aktör Fregoli gibi birden fazla karakteri bünyesinde barındırabilen biri” olduğunu iddia etmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu sendroma sahip kişi, karşısına çıkan her bir kişide Robine’i gördü, onun için hepsi Robine’nin kılık değiştirmiş bir haliydi. Bu kişiler, tanıştıkları bireylerin farklı görünüşe sahip olduklarını kabul ederler fakat onları her zaman aynı isme sahip aynı kişiler olarak tanımlarlar, bu vakadaki hastaya göre de onlar sürekli aynı kişiydi, sadece kendisine dayatılan tutkulu patlamalar, müstehcen konular ve cazibenin gücü gibi farklı fenomenlerden sorumlulardı. Bu vakanın en sonunda hasta, Robine olarak tanımladığı kişilerden birine saldırdı. (Thibierge, 2016) Eğer mantıksal olarak bu sendrom incelenirse, bu sendromun bilinen 4 farklı kombinasyonu vardır(Langdon et al., 2014):
a) Bir gerçek kişi (belirli rastlantısal bir tanıdık), bilinen başka tek bir kişi tarafından yanlış tanımlanabilir.
b) İki veya daha fazla gerçek kişi (farklı durumlarda, farklı yabancılar) farklı fiziksel görünüme sahip tek bir kişi olarak yanlış tanımlanabilir.
c) Bir gerçek kişi, iki veya daha fazla bilinen kişi olarak yanlış tanımlanabilir. (Belirli bir dükkan sahibinin bir gün kılık değiştirmiş Robine olarak diğer gün de aynı kılıkta görünen Sarah Bernhardt olarak yanlış tanımlanabilir.)
ç) İki veya daha fazla gerçek kişi, bilinen iki veya daha fazla kişi olarak yanlış tanımlanabilir.
Bu delüzyon oldukça tedirgin edici ve insan hayatını zorlaştırıcı olduğundan, bu kişiler paranoya ve anksiyete gibi durumları oldukça hissedebilirler. Fregoli sendromunun sebebi tam olarak bilinmese de çeşitli mental bozukluklarla ilişkilendirilirler. Bu sendrom taciz ve büyük bir kayıp sonucu tetiklenebilir. Fregoli sendromuna sebep olan birkaç bozukluk örnekleri şunlardır:
Şizofreni: Delüzyon ve halüsinasyonlara sebep olan bir mental bozukluktur. Bu hastalığa sahip kişiler kişilerin onları takip ettiğine ya da başka birini taklit ederek onlara zarar vermeye çalıştıklarına inanırlar
Demans: Demans düşünce ve davranışta değişikliklere yol açabilen bir durumdur. Demansı olan kişilerde, birinin onları takip ettiğine dair sanrısal düşünceler mevcuttur.
Travmatik Beyin Hasarı: Bu durum davranış ve düşünmede değişikliklere yol açar. Travmatik beyin hasarı geçmişi olan kimseler delüzyonlar görmeye daha yatkın olurlar.
Levodopa Tedavisi (L-DOPA): Klinik olarak Parkinson hastalığını ve dopamine bağlı distoniyi tedavi etmek için kullanılır. Klinik çalışmalar, levodopa kullanımının görsel halüsinasyonlara ve sanrılara yol açabileceğini göstermiştir.
Diğer Mental Bozukluklar: Depresyon, anksiyete ve bipolar bozukluk gibi diğer bozukluklar da kişide delüzyonlara yol açabilir.
Fregoli sendromunun birden çok semptomu olabilir ve çok nadir rastlanan bir hastalık olduğundan bu teşhisin konulması oldukça zorlayıcı olabilir. Bu alanla ilgili çalışan uzmanlar kesin olarak bu teşhisi koyabilmek ve bu hastalıkla neredeyse aynı semptomlara sahip diğer hastalıkları elemek için detaylı bir psikolojik değerlendirme yaparlar. Bunlara ek olarak hastanın yakın zamanda büyük bir travma yaşayıp yaşamadığı ya da olası beyin bozuklukları da detaylı bir şekilde incelenir. Bu süreç içerisinde gözetilen semptomlar inceleyecek olursak şu şekilde sıralanabilir:
❖ Sanrılar
➢ Sürekli bir kişinin kendisine zarar vermek için başka birisi gibi davrandığını sanma
➢ Sürekli birinin kendisini takip ettiğini hissetme
➢ Farklı kişilerin aslında aynı kişi olduğunu sanma
❖ Görsel hafızada eksiklikler
❖ Öz-izleme eksiklikleri
❖ Öz-farkındalıkta eksiklikler
❖ Halüsinasyonlar
❖ Kişinin nöbet/kriz geçmişi
❖ Paranoya
❖ Anksiyete
References
-Langdon, R., Connaughton, E., & Coltheart, M. (2014). The Fregoli Delusion: A Disorder of Person Identification and Tracking.
-Thibierge, S. (2016). Which Identification is Disturbed in Misidentification Syndromes? A Structural Analysis of Fregoli and Capgras Syndromes. The Journal of Mind and Behavior, 37.