DİYALEKTİK DAVRANIŞ TERAPİSİ VE KENDİNE ZARAR VERME DAVRANIŞI
Diyalektik felsefe odağında kabul kavramı üzerinde duran diyalektik davranış terapisi yaklaşımı, bireysel terapinin yanı sıra temel beceri eğitimleri yoluyla danışanın kabul ve değişim sürecine yardımcı olmayı amaçlar. Bu beceriler içinde dört tane önemli alan vardır:
1) Bilinçli farkındalık (mindfulness): anda kalabilme becerisi
2) Sıkıntı Toleransı: kendini olduğu gibi kabul etme, artıları ve eksileri değerlendirebilme becerisi
3) Duygu regülasyonu: problemlere sebep olacak derecede yoğun duyguları yönetebilme becerisi
4) Kişilerarası etkililik: iletişim becerilerini kullanabilme.
Bu dört alan üzerinde durarak tedavi etmeyi amaçlar. Diyalektik davranış terapisi öncelikle intihara eğilimli bireylerin tedavi ihtiyacını karşılamak amacıyla Linehan tarafından geliştirilmiştir. Sonrasında ise borderline kişilik bozukluğuna sahip intihara eğilimli bireyleri tedavi etmek amacıyla kullanılmıştır. Diyalektik davranış terapisi, bilişsel davranışçı terapinin ve kabule dayalı terapilerin değişim stratejilerini birleştirmektedir. Seansların odakları danışanın bir önceki seanstan beri sergilediği davranışlar ve problemleri çerçevesinde belirlenir. Terapi, hastaların yalnızca hayatta kalmalarına değil aynı zamanda yaşamaya değer bir hayat kurmalarına da yardımcı olmayı amaçlayan genel amaç ile kabullenme ve değişimi dengeler. Buna ek olarak DDT, BKB veya çoklu tanı vakalarıyla ilişkili davranışların tedavisinde sıklıkla olduğu gibi terapistlerin tükenmişlikten kaçınmasına açıkça yardımcı olur. DDT'nin yol gösterici ilkesi Linehan tarafından açıklanan biyososyal teoride özetlenmiştir. Kısaca, BKB'nin biyososyal teorisi: Danışanın duygusal ve davranışsal düzensizliğinin, geçersizleştirici bir yetiştirme ortamı ile duygusal kırılganlığa yönelik biyolojik eğilim arasındaki etkileşim tarafından ortaya çıktığı ve pekiştirildiğini ileri sürüyor (Linehan 1993a). Pratik olarak konuşursak bu teori DDT terapistlerini, danışan davranışlarını çevresel pekiştiricilere verilen doğal tepkiler olarak görmeye teşvik eder. Bu teori aynı zamanda daha uyumlu davranışları şekillendirmeye ve güçlendirmeye odaklanan ve aynı zamanda hastalara onaylayıcı bir ortam sağlayan tedaviyi de beraberinde getirir.
DDT, danışanın mevcut bozukluk düzeyine bağlı olarak yaklaşımı değişen esnek bir tedavi yöntemidir. Yaklaşımın danışanın mevcut ihtiyaçlarına göre uyarlanması tedavinin dört aşamasına ayrılabilir. İntihar davranışı veya ciddi eroin bağımlılığı gibi yakın zamanda tehlikeli veya ölümcül davranışlarda bulunan bir hasta tedavinin ilk aşamasında DDT'ye girer. Bu aşamadaki tedavi en ciddi sakatlığa neden olan ve tehlikeli davranışları ortadan kaldırmaya odaklanır. Davranış bozuklukları kontrol altına alınınca hastalar tedavinin ikinci aşamasına geçiyor, bu aşama sessiz çaresizlikten duygusal deneyimlemeye geçişe odaklanıyor. İkinci aşama danışanların ömür boyu duygulardan kaçındıktan veya travma sonrası stres bozukluğuyla bağlantılı yas tutmayı engelledikten sonra duyguları deneyimlemelerine yardımcı olmayı içerebilir. Üçüncü aşama kariyer sorunları ve evlilik sorunları gibi yaşamdaki sorunları ele alır. Son olarak dördüncü aşama danışanın özgürlük ve neşe kapasitesini geliştirmesine yardımcı olmayı içerir. Dördüncü aşamadaki tedavi hedefleri, boşluk veya yalnızlık duygularının azaltılması ve tamamlanmışlık hissi ile ilişkili deneyimlerin arttırılması üzerinde çalışmayı içerebilir. Birinci aşama hedefleri, bugüne kadar DDT üzerine yapılan ampirik araştırmaların çoğunun odak noktasıdır. Bununla birlikte DDT'nin nihai hedefi, her seviyedeki psikolojik sıkıntıdaki danışanların optimal işlevselliğe ulaşmalarına yardımcı olmak için tasarlanmış kapsamlı bir tedavi sağlamaktır.
Linehan tarafından yapılan bir araştırma BKB'si olan ve yakın zamanda ve tekrarlayan kasıtlı kendine zarar verme ve/veya intihar girişimi öyküsü olan ve tedaviye randomize edilen 44 kişiyi içeriyordu. Sonuçlar DDT'nin istatistiksel ve klinik açıdan önemli birçok avantajı olduğunu gösterdi. Bunlar arasında, kasıtlı kendine zarar verme oranında ve buna bağlı tıbbi riskte, toplam psikiyatrik yatışlı hastane günlerinde, tedaviyi yarıda bırakmada, kişisel öfke değerlendirmesinde önemli ölçüde daha fazla azalma ve DDT danışanları arasında küresel ve sosyal rol işleyişinde daha fazla iyileşme yer almaktadır (Linehan ve ark. 1991, 1993). , 1994). Her iki grup da intihar düşüncesi ve depresyon ölçümlerinde benzer şekilde ilerleme kaydetti.
Ergenlerde Kendine Zarar Verme Davranışı ve DDT
Kendine zarar verme, intihar düşüncesi ve intihar girişimleri dünya çapında ergenler için önemli zihinsel sağlık sorunlarıdır. İntihar, batı dünyasında kız ergenler için önde gelen ölüm nedenidir ve erkek ergenler için üçüncü en yüksek ölüm nedenidir (Collaboration GBoDP, 2016; Hawton, Saunders ve O'Connor, 2012). Buna ek olarak, meta-analizler ergenlerin %22,9'unun intihar düşüncesi olmadığında kasten ve doğrudan vücut dokularına zarar vererek kendine zarar verdiğini tahmin etmektedir. Giderek artan ilgi gören tedavilerden biri ergenler için Diyalektik Davranış Terapisi'dir. Özellikle yaygın duygu düzensizliği ve intihar düşüncesinin üstesinden gelmek için temel terapötik araçlar olarak farkındalık, sıkıntı toleransı, kişilerarası etkililik ve duygu düzenleme davranışsal becerilerini geliştirmeye odaklanır. Bugüne kadar, ergenlerin kendine zarar verme ve intihar düşüncelerini azaltma konusunda psikososyal tedavilerin etkinliğini değerlendiren iki inceleme, DDT’nin umut verici bir tedavi olduğunu vurgulamıştır (Glenn, Franklin ve Nock, 2015; Kothgassner, Robinson, Goreis, Ougrin ve Plener, 2020). Tekrarlayan kendine zarar verme sıklıkla kişilik bozukluklarıyla özellikle sınırda kişilik bozukluğuyla (BKB) bağlantılıdır, bu yetişkin popülasyonlarda iyi bir şekilde kanıtlanmıştır. Duygulanımsal istikrarsızlık ve çevresel strese karşı belirgin bir duyarlılık, intihar ve kendine zarar verme davranışına yönelik hassasiyeti arttırdığı BKB özellikleri arasında gösterilmiştir. Miller ve arkadaşları DDT’yi uyarlayarak yaptığı bir araştırmada borderline kişilik özelliklerine sahip gençleri, ebeveynleri veya diğer bakıcıları haftalık beceri eğitim gruplarına dahil ederek tedavi süresini 3 ila 5 aya kısaltarak ve ortak sorunlara yönelik yeni bir beceri modülü ekleyerek duygu düzenleme güçlüğü yaşayan ve kendine zarar veren ergenlerin tedavisi için DDT’yi kullanmıştır. Kontrolsüz birçok çalışma, DDT'nin tedaviye uyumu ve memnuniyeti artırırken kendine zarar vermeyi azaltmada etkili olabileceğini öne sürmüştür.
KAYNAKÇA
-Rizvi, S.L., Linehan, M.M. Dialectical behavior therapy for personality disorders. Curr Psychiatry Rep 3, 64–69 (2001). https://doi.org/10.1007/s11920-001-0075-1
-Dialectical Behavior Therapy for Borderline Personality Disorder, Thomas R. Lynch, William T. Trost, Nicholas Salsman, Marsha M. Linehan, Annual Review of Clinical Psychology 2007 3:1, 181-205
-Kothgassner, O., Goreis, A., Robinson, K., Huscsava, M., Schmahl, C., & Plener, P. (2021). Efficacy of dialectical behavior therapy for adolescent self-harm and suicidal ideation: A systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 51(7), 1057-1067. doi:10.1017/S0033291721001355
