OTİZM VE SAVANT SENDROMU
Savant sendromu, otistik bozukluk da dahil olmak üzere ciddi zihinsel engelli kişilerin, genel engelle belirgin ve tutarsız bir tezat oluşturan bazı ‘deha adalarına' sahip olduğu nadir ama olağanüstü bir durumdur. Savant sendromu diğer gelişimsel engellerde veya diğer merkezi sinir sistemi hasarı veya hastalık türlerinde de ortaya çıksa da, otistik bozukluğu olan her 10 kişiden biri farklı derecelerde bu kadar dikkate değer yeteneklere sahiptir. Özellikle bilgi becerisi ne olursa olsun, her zaman büyük hafızayla bağlantılıdır.
Kim Peek, olağanüstü hafızası ve bilişsel yetenekleriyle tanınan olağanüstü bir bireydi. 11 Kasım 1951'de doğan Peek'te, muhtemelen doğum öncesi gelişim sırasında beyincikte meydana gelen hasarın sonucu olan, savant sendromu olarak bilinen bir durum vardı. Kim Peek'in fotografik bir hafızası vardı ve bildirildiğine göre binlerce kitap, harita ve diğer belgenin içeriğini hatırlayabiliyordu. Yetenekleri ezberlemenin ötesine geçmişti; bir kitabın iki sayfasını aynı anda, her iki gözüyle hızla okuyup kavrayabiliyordu. Olağanüstü hafızasına rağmen Peek, otizmi nedeniyle sosyal ve uyumsal işleyişin belirli alanlarında zorluklarla karşılaştı.
Kuşkusuz, en iyi bilinen otistik bilgin, 1988 yapımı Rain Man filminde Dustin Hoffman'ın canlandırdığı kurgusal Raymond Babbitt'tir. Bununla birlikte, Rain Man'de tasvir edilen bilgin için orijinal ilham kaynağı, 6000 'den fazla kitabı ezberleyen ve coğrafya, müzik, edebiyat, tarih, spor ve diğer dokuz uzmanlık alanı hakkında ansiklopedik bilgiye sahip olan 57 yaşında bir erkekti (Peek ve Hanson). Tüm ABD alan kodlarını ve büyük şehir posta kodlarını adlandırabilir. Ayrıca telefon rehberlerinin önündeki haritaları ezberledi ve size bir ABD şehrinden diğerine nasıl gideceğinizi ve ardından o şehirde sokak sokak nasıl dolaşacağınızı tam olarak söyleyebilir. Ayrıca takvim hesaplama yeteneklerine sahiptir ve daha yakın zamanlarda oldukça gelişmiş müzik yeteneği ortaya çıkmıştır. Son derece hızlı okuma, aynı anda bir sayfayı sol gözle ve diğer sayfayı sağ gözle tarama yeteneği benzersiz bir ilgi alanıdır. Körlük, zihinsel engel ve müzikal deha, en eski zamanlardan kalma savant sendromu raporlarında göze çarpan bir şekilde aşırı temsil edilir.
Savant sendromu, ‘otistik savant'a tercih edilir, çünkü savant sendromlu kişilerin sadece yaklaşık yüzde 50’ sinde otistik spektrum bozukluğu ve diğer yüzde 50 'sinde diğer bazı MSS hasarı veya hastalığı biçimleri vardır. Birkaç yüzyıllık rapor ve gözlemlerden sonra şunu biliyoruz: Bu durum nadirdir, ancak 10 otistik kişiden biri bazı bilge beceriler gösterir. Rimland'ın (1978)otizmli 5400 çocukla yaptığı ankette, ebeveynler tarafından 531 'inin özel yeteneklere sahip olduğu bildirilmiş ve yüzde 10' luk bir savant sendromu insidansı otistik bozuklukta genel kabul görmüş bir rakam haline gelmiştir. Ancak savant sendromunun varlığı otizmle sınırlı değildir. Kesin rakamlar ne olursa olsun, zihinsel gerilik ve diğer gelişimsel engellilik biçimleri otistik bozukluktan daha yaygındır, bu nedenle makul bir tahmin, savant sendromlu kişilerin yaklaşık yüzde 50 'sinin otistik bozukluğa sahip olduğu olabilir. Bu nedenle, tüm otistik kişiler savant sendromuna sahip değildir ve savant sendromlu tüm kişiler otistik bozukluğa sahip değildir. Otizm ve savant sendromunda erkeklerin sayısı kadınlardan daha fazladır. Savant becerileri tipik olarak ilgi çekici derecede dar bir özel yetenek yelpazesinde ortaya çıkar.
Otistik bir çocuğun ebeveynlerine ne kadar şanslı olduklarının söylenmesi oldukça yaygındır çünkü otizm büyük bir zeka ve yetenek anlamına gelir. Ancak gerçek şu ki, çok az otistik insan aslında bilgindir. Savant sendromunu olumlu bir şey olarak görmek cazip geliyor. Sonuçta savantlar sıradan insanların ötesinde yeteneklere sahip çok etkileyici insanlardır. Ancak gerçek şu ki, bu her zaman hayatı kolaylaştırmıyor. Bazı durumlarda hayatı daha da zorlaştırabilir. Bazı otistik savantların genişletilebilecek veya yararlı yönlere yönlendirilebilecek olağanüstü yetenekleri vardır. Örneğin, benzersiz yeteneklere sahip bazı otistik sanatçılar ve müzisyenler, çalışmalarını (neredeyse her zaman ebeveynleri veya yöneticileri aracılığıyla) satabilmektedirler. Ancak çoğu durumda, savant becerileri kıymık becerilerdir, yani -gerçek ve önemli olsa da- günlük yaşamda kullanılmayan becerilerdir. Örneğin, telefon rehberinin sayfalarını hafızadan okuma yeteneği, etkileyici bir başarı olsa da, kendisi dışında anlamlı bir amacı yoktur.
Kaynakça
Park. H., O., (2023). Autism Spectrum Disorder and Savant Syndrome: A Systematic Literature Review. Apr 1; 34(2): 76–92. Published online. doi: 10.5765/jkacap.230003
Treffert, D. A. (2009). The savant syndrome: an extraordinary condition. A synopsis: past, present, future. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 364(1522), 1351–1357. doi:10.1098/rstb.2008.0326
Verywellhealth. What Is a Savant? Updated on October 19, 2023. https://www.verywellhealth.com/what-is-an-autistic-savant-260033
