TRUMAN SENDROMU
Truman Sendromu, bir kişinin gerçek dünyadan koparak kendi dünyasında yaşadığı bir psikolojik durumdur. Bu durum, kendisini bir film setindeymiş gibi hisseden kişilerde de görülebilir. Truman Sendromu, adını 1998 yapımı "The Truman Show" filmindeki karakter Truman Burbank'tan almaktadır. Filmde Truman, televizyon izleyicilerinin izlediği bir reality show'da yaşayan bir karakterdir ve gerçek dünyadan habersizdir. Gerçek hayatta, bu sendromu yaşayan kişiler, kendilerini bir film setindeymiş gibi hissedebilirler ve hayatlarının izlendiğini düşünürler. Bu durum, yoğun kaygı, paranoya ve depresyon gibi semptomlara neden olabilir ve tedavi edilmesi gerekebilir. Son zamanlarda, kişilerin yaşadığı yanıltıcı ruh halleri Truman sendromu olarak yeniden yorumlanmıştır. Sendromun adını aldığı filmden kısaca bahsetmek gerekirse, 1998 yapımı bir hiciv-komedi-drama filmi (Yönetmen Peter Weir, senarist Andrew Niccol), Jim Carrey'in canlandırdığı Truman Burbank adlı bir adamın hayatını anlatmaktadır. Truman, doğduğundan beri kameraların önünde, The Truman Show adlı bir reality show için yaşar, ancak bunun farkında değildir. Truman'ın hayatı binlerce gizli kamera tarafından 24 saat, 7 gün boyunca çekilir ve gerçek insan duygusunu ve davranışını yakalamak için dünya çapında canlı yayınlanır. Truman, algıladığı gerçekliğine şüpheyle yaklaşır ve hayatıyla ilgili gerçeği keşfetmek ve nihayetinde "yeni bir dünya" keşfetmek için bir arayışa girişir. 2008 yılında, Truman sendromu yaşayan hastalar ilk kez rapor edildi. Bu kişiler, ilk olarak fark edilmeyen algısal değişiklikler yaşadılar; İşitsel algıları giderek azaldı ve tıkırtı gibi bir ses duyduklarını iddia ettiler, görme yetenekleri ise tünel gibi bir hale geldi ve bütün resmi algılamakta zorlandılar. Aynı zamanda bu kişiler çevrelerinden kopuk hissettiler ve yaşadıkları farkındalık hisleri bakımından köklü bir değişim hissettiklerini iddia ettiler, bu kişiler tanıdık çevrelerinin bir şekilde gerçek dışı bir dünyada olduğunu ve sahte oldukları hissine kapıldılar, adeta Truman Show film setinde yaşıyorlarmış gibi. Bazı hastalar ise doğrudan kendilerinin bir Truman Show tarzı bir programda olduğuna, bir yapım ekibi tarafından takip edildiğine ve çevrelerinde olan her şeyin tepkilerini testetmek için bu programın bir parçası olduğuna dair sanrısal bir düşünce geliştirdi. Benzer daha canlı ve yoğun Truman sendromu vakaları son zamanlarda şizofrenik hastalarda daha yoğun bir şekilde görülmüştür. Genel olarak, bu çalışmalar çevre algısı ve benlik algısındaki değişikliklerin, Truman sendromunun temeli olduğunu göstermiştir. Jaspers ve fenomenelogların da ifade ettiğine göre bu kişiler çevresinin ve başkalarının yapay olması konusunda bir şüpheye düşmektedirler. Hasta, olayların akışını bir film çekiliyormuş gibi veya bir tiyatro eseri sahneleniyormuş gibi yorumlar. Başarılı ve tanınmış insanların, bu sendroma yakalanma ihtimalinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Ancak, sadece bu tip insanlar değil, merkezde olmak, göz önünde bulunmak ve ilgi odağı olmayı isteyip bunu elde edemeyen veya bu konuda çevresindeki insanlar tarafından endişe duyan herkes de bu sendromu yaşayabilir. Günümüzde teknoloji ve iletişim araçlarındaki gelişmeler, bireylerin kişisel tercihleri üzerine yapılan analizlerin ve bu verilerin toplanması ile şehir hayatındaki binlerce kamera tarafından izlenme gibi faktörler, bu sendromun ortaya çıkmasına neden olabilir. Özellikle sosyal medyanın etkisiyle, insanlar kendilerini sürekli olarak başkalarıyla karşılaştırıp, beklentilerini artırarak, başarısızlık hissi ve yetersizlik duygusu yaşayan insanlarda da bu sendromun ortaya çıkması mümkün olabilir. Truman Sendromuna sahip olan bireyler ailesi ve en yakınları dahil herkesten şüphe edebilirler. Bu sendroma sahip olan bireyler, takip edildiğini hatta öldürülmek istendiğini düşünerek şüpheli gördükleri kişilere karşı şiddet kullanma eğiliminde bile olabilirler. Ayrıca bu hastalar, kendi hastalıklarını reddeder ve tedavi olmaktan da kaçınırlar. Diğer bir yandan, aldatılma hezeyanları yaşayarak eşlerinin sürekli olarak kendilerini aldattığını ve aşağıladığını düşünürler. Bu durumdaki hastalar intihara teşebbüs edebilir ve hatta cinayet girişimlerinde bile bulunabilirler. Bilim adamları, bu hastalığın popüler kültürün, sosyal medyanın ve televizyon kültürünün insanların zihinsel denge ve psikolojileri üzerinde büyük bir etkisi olduğunu vurgulayarak, bu sendroma sahip insanların bu kültürlerin büyük etkisi altında olabileceğini belirtmektedir. Truman sendromu olan kişileri bu durumdan kurtarmanın en etkili yolu, onlara güven duyabilecekleri bir dünya sunmaktır. Bireylerin özgürlüklerinin kısıtlanmadığını hissetmeleri önemlidir. Adaletin tam olarak işlediği bir yerde yaşamalıdırlar. Maddi ve manevi açıdan özgür hissedebilecekleri bir yaşam sürdükleri, insanlar arasında hiçbir ayrımcılık yapılmadığı, insani değerlerin, iyiliğin ve karşılıksız yardımlaşmanın hakim olduğu bir ortam, Truman sendromlu kişilerdeki sanrıların yavaş yavaş yok olmasını sağlayabilir. Aynı şekilde, sosyal medyada ve televizyonda sıkça görünen ünlü kişilerin bu sendroma yakalanma ihtimali daha yüksek olabilir. Bu nedenle, bu ünlüler kendilerine ait bir yaşam alanı oluşturarak, iş dışındayken kendilerine ait bu ortamlara yönelmeli ve daha arınmış bir yaşam tarzı benimsemeleri bu sendromdan kaçınmak konusunda faydalı olacaktır. Kendilerini koruyacak bir denge oluşturarak bu sendromdan etkilenme riskini azaltabilirler. Truman sendromundan kaçınmak için, sosyal medyada ve televizyonda yayınlanan filmler, diziler, kişisel hayatları irdeleyen yarışmalar ve haberlerin etkisine fazla maruz kalmamak önemlidir. Bu sendromdan uzak kalmak için, her gün biraz daha fazla okuma yaparak araştırmalara ve kişisel gelişime odaklanmak gerekmektedir. Bakış açımızı ve yaşam standartlarımızı değiştirme çabaları göstererek bu sendromdan uzak durmak mümkündür.
Kaynakça: -Mishara, A. L., & Fusar-Poli, P. (2013). The phenomenology and neurobiology of delusion formation during psychosis onset: Jaspers, Truman symptoms, and aberrant salience. Schizophrenia bulletin, 39(2), 278–286. https://doi.org/10.1093/schbul/sbs155 -Poli, Paolo , et al. Truman’ Signs and Vulnerability to Psychosis. The British journal of psychiatry : the journal of mental science, 2008, www.researchgate.net/publication/23140357_%27Truman%27_signs_and_vulnerability _to_psychosis. -Tanrıvermiş, Ş. (2022). The Use of Realıty in Narratıves from the Truman Show to the Westworld . AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi , 10 (27) , 95-106 . DOI: 10.31126/akrajournal.1019691
