Yeme bozukluğu, günümüzde sık sık rastlanan, yemek yemenin fiziksel açlıktan ziyade duygu ve düşünce biçimine göre şekillendiği, sağlığa oldukça ciddi zararları bulunan psikiyatrik bir bozukluktur. Birçok yeme bozukluğu vardır ve gece yemek yeme bozukluğu bu türlerden biridir. Gece yemek yeme bozukluğu, uyku problemleriyle beraber gelişen gece aşırı yemek yeme durumudur. Bu duruma sahip olan kişiler, gece uykularından uyanır ve yemek yemeden bir daha uyuyamazlar. Yedikleri yemekler genelde aşırı kalorili ve sağlıksız yiyeceklerdir. Bu yemek yeme eylemi herkesten gizli yapılır ve hiçbir kanıt bırakılmaz. Kişiler günlük kalorilerinin %35’ten fazlasını akşam yemeğinden sonra alırlar. Gece yemek yeme bozukluğu kişinin kontrolü dışında gerçekleşen bir olaydır ve kişinin sağlığı için tedavi edilmesi gerekmektedir.
Gece yemek yeme bozukluğunun tanısı için kişilerin aşağıdakilerden en az üçüne, birbirini takip eden üç ay boyunca sahip olmaları gerekmektedir (Gallant ve arkadaşları, 2012):
1. Sabah anoreksiyası ve/veya bir haftada atlanılmış dört ya da daha fazla sabah kahvaltısı
2. Uykudan tam önce ya da uyku arasında aşırı bir yemek yeme isteği,
3. Uykuya dalamama ya da uyku devamlılığının olmaması durumları ve bu durumların haftada dört veya daha fazla gece yaşanması,
4. Kişinin uykuya geri dönmeden önce yemek yemeliyim inancına sahip olması,
5. Kişinin genellikle depresif bir ruh halinde olması ve/veya ruh halinin akşamları kötüleşmesi.
Teşhis için, bu davranışların “birey için önemli bir sıkıntıya ve/veya günlük işlevsellikte bozulmaya” da yol açması gerekir. Ayrıca gece yeme bozukluğu, anksiyete, depresyon, düşük özgüven ve gece boyunca aşırı yemek yeme yüzünden yaşanan kontrol kaybı sebebiyle güçlü bir suçluluk duyma ile bağlantılıdır. Teşhis için belirlenen üç ayda kişinin bir madde kullanımına ya da bağımlılığına, bir sağlık bozukluğuna, herhangi bir tedaviye veya başka bir psikiyatrik bozukluğa sahip olmaması gerekir.
Gece Yeme Bozukluğunun Sebepleri
Gece yeme bozukluğunun nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir. Bu yüzden araştırmacılar
gece yeme bozukluğunun birkaç sebepten dolayı oluştuğunu düşünüyor (Cleveland Klinik, 2012):
· Sirkadiyen ritim uyku bozukluğu: Sirkadiyen ritim, kişinin yorgunluğunu, açlığını,
dikkatini kontrol eden vücudun doğal saatidir. Eğer kişi gece yeme bozukluğuna sahipse, bu iç saat çalışması gerektiği gibi çalışmıyor demektir. Bu yüzden vücut gün içindense akşam saatlerinde kişiyi aç ve tetikte hissettiren hormonlar salgılar.
· Genler: Genler hastalığın kişiden kişiye aktarımını sağlar, bu yüzden araştırmacılar
genlerin bu hastalığa sahip olmakta büyük etkenlerden biri olduğunu ile sürüyor.
Son araştırmalar, psikolojik bir durumun nörolojik ve/veya genetik aşamalarla bir bağlantısı olabileceğini öne sürdü. Lamerz ve meslektaşlarının Alman çocuklar üzerinde yaptığı bir çalışmaya göre, gece yeme alışkanlığına sahip olan annelerin çocukları gece yemek yeme bozukluğuna sahip olmaya daha yatkınlar. Bu çalışma, anneleri gece yemek yeme alışkanlığına sahip olan ve olmayan çocukların karşılaştırılmasıyla gerçekleşti. Benzer başka bir çalışma ise gece yeme alışkanlığı olan ve olmayan bireylerin bulunduğu aileleri karşılaştırdı. Sonuçlar gösterdi ki GYB’ye sahip kişilerin birinci derece akrabalarının bozukluğa sahip olma oranları kontrol grubuna kıyasla daha fazlaydı. Bu da bozukluğun kalıtsal bir yönü olduğunu destekliyor (Salman ve arkadaşları, 2022).
· Ruhsal Sağlık: Yukarıda da bahsedildiği üzere gece yeme bozukluğuna sahip olan
kişiler ayrıca depresyon, anksiyete gibi diğer ruhsal hastalıklara da sahip oluyor. Stres, hastalığın belirtilerini şiddetlendiriyor ve belirtileri stres seviyesini düşürerek azaltmak mümkün. Hastalığın başlangıç aşamasının ve devamlılığının doğrudan stres ve depresyon gibi diğer psikiyatrik hastalıklar sebebiyle olduğu son araştırmalar ile ortaya çıktı (Salman ve arkadaşları, 2022).
· Diğer Hastalıklar: GYB’ye sahip insanlar, çoğunlukla diğer yeme bozukluğu
hastalıklarına ve madde kullanımına bağlı hastalıklara yatkın oluyorlar. Ayrıca, obezite de bu hastalarda sık sık görülen bir rahatsızlık. Fakat, bu hastalıklar ve GYB arasındaki ilişki henüz tam kanıtlı bir şekilde kurulamamıştır.
· Gündüz Diyeti: GYB bazen gün içinde yeterli kalori alamamak yüzünden de olabiliyor.
Gün içinde kalori alımını sınırlayan kişiler, gece vakitlerinde yemek yemeye daha çok yatkınlık gösteriyorlar.
Gece Yeme Bozukluğunun Yaygınlığı
Gece yeme bozukluğunun yaygınlığı genel nüfusta %1 civarındayken, obez hastalar arasında %6 ve %14 arası ve tür fark etmeksizin diyabet hastalarında %3.8 ve %9.7 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Diyabet hastalarındaki GYB yaygınlığı, glikosile edilmiş hemoglobin, obezite, depresif ruh hali, diyabetin iki veya daha fazla komplikasyonunun ve ayrıca diyete, fiziksel egzersize ve kan şekeri kontrolüne zayıf bağlılığın önemli bir göstergesidir.
Cinsiyetler arası yaygınlık bakımından ise gece yeme bozukluğu erkeklere oranla kadınlarda çok daha yüksek. Grilo ve arkadaşları, gece vakti yemeğinin sıklığını ve bunun tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip kadın ve erkekler arasındaki ilişkisini incelediler. Düzenli olarak ölçülen tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip 45 erkek ve 162 kadının örnekleri, yarı yapılandırılmış görüşmeler ve bir dizi davranışsal ve psikolojik ölçümler ile incelendi. Sonuç olarak katılımcıların %28’inin gece öğünü olduğu ortaya çıktı. Erkeklerin (%42) kadınlardan (%24) önemli ölçüde daha yüksek bir oranı gece yemek yediğini bildirmiştir. Genel olarak, gece yemek yediğini bildiren katılımcılar, önemli ölçüde daha yüksek bir vücut kitle indeksine sahipti, ancak bunun dışında, gece yemek yediğini bildirmeyenlerden çok az farklıydı. Gece yemek yemeyen kadınlar ve erkekler davranışsal ve psikolojik ölçümlerde çok az farklılık gösterirken, gece yemek yiyen kadınların yeme, kilo ve vücut şekli endişeleri, gece yemek yiyen erkeklere göre önemli ölçüde daha yüksekti.
Lundgreen ve arkadaşları GYB’nin yaygınlığını ciddi ruhsal hastalıklara sahip aşırı kilolu, obez ve kilo kaybetmeye çalışan bireyler arasında inceledi. Araştırmacıların raporuna göre, ciddi ruhsal hastalıklara sahip obez bireyler diğer gruptaki bireylere oranla GYB’ye karşı daha büyük bir riske sahipler.
Gece Yeme Bozukluğu Tedavisi
GYB tedavi edilebilir bir bozukluk fakat birçok örnekte de olduğu gibi hastalar çoğu zaman durumlarının farkında değiller ve bu yüzden tedaviye karşılar. Bu yüzden teşhisin karmaşıklığı nedeniyle GYB tedavisi, ruh sağlığı terapileri, diyet ve besin değeri eğitimi, stresi azaltmak için mümkün olan ilaç tedavileri, gözlem için uyku laboratuvarında harcanan vakit ve büyük bir desteğin birleştirilmesiyle bireysel olarak yapılmalıdır.
Psikoterapinin gece yeme semptomlarını azalttığı gösterilmiştir. Yirmi beş hasta, teşhisten sonraki 12 hafta içinde Allison ve meslektaşları tarafından bilişsel davranışçı terapi ile tedavi edildi. Girişimsel çalışma eğitim, uyku ve yeme alışkanlıklarının günlüğe kaydedilmesi, başa çıkma becerilerinin teşvik edilmesi, yeme ve uyku düzenlerinin düzenlenmesi ve kilo yönetimini içeriyordu. Çalışma sonuçları, kilo alımında, akşam kalori alımında, gece alımlarında ve geceleri tekrarlayan uyanmalarda azalma olduğunu gösterdi. Tedavi ayrıca ruh halinde ve yaşam kalitesinde iyileşmeler gösterdi.
Gece yeme bozukluğu, antidepresanlara olumlu yanıt verme belirtileri gösteriyor. Bu antidepresanlar, beyindeki serotonin seviyeleri üzerindeki etkilerinden dolayı faydalı bulunmuştur. Serotonin yemek yemeye, ruh haline ve uykunun düzenlenmesine katkıda bulunan bir nörotransmiterdir. Bu nedenle, azaltılmış serotoninin, tokluğun azalmasına ve sirkadiyen ritim bozukluklarına yol açabileceği ve bu da gece alımlarının artmasına neden olabileceği varsayılmıştır. Bir antidepresan ile tedavi edilen 17 hasta üzerinde yapılan 12 haftalık bir klinik çalışmada, sonuçlar gece uyanmalarında ve akşam yemeklerinden sonra kalori tüketiminde büyük bir azalma göstermiştir.
Kaynakça
Gallant, A. R., Lundgren, J., Drapeau, V. (2012). The night eating syndrome and obesity.
Obesity Reviews, 13, 528-536.
National Library of Medicine. “Night Eating Syndrome”. Erişim Tarihi: 28.07.2023.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585047/#_article-143290_s3_
Milano, W., De Rosa, M., Milano, L., ve Capasso, A. (2012). Night eating syndrome: an
overview. Journal of Pharmacy and Pharmacology, 64(1), 2-10.
Cleveland Clinic. Night Eating Syndrome (NES). Erişim Tarihi: 29.07.2023.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21731-night-eating-syndrome-
nes